Müjde Işıl – Francis Ford Coppola zorluklarla çaba etmeyi sever. Bunu en yeterli, “Apocalypse Now/Kıyamet”in üretim ve çekim sürecinden biliyoruz. Bütçesi biten, oyuncusu değişen, çekim yaptığı Filipinler’deki isyandan etkilenen sineması, çok badireye karşın tamamlar. “Megalopolis” de “Kıyamet”in yaşıtı sayılır aslında. ‘70’lerin sonundan beri yavaş yavaş olgunlaştırıp ‘80’lerden itibaren çekmek istediği sinemaya epey yıl hiçbir üretimci para koymaz. Coppola sonunda 120 milyon doları kendi cebinden (bağlarını satarak) karşılayıp perdeye getirir düş projesini.
Film, Yeni Roma olarak isimlendirilen geleceğin New York’unda geçiyor. Nobel ödüllü mimar Catilina, kenti tekrar ve beşere yarar odaklı inşa etme gayesinde. Kentin statükocu valisi Cicero ise değişime karşı ve Catilina’dan nefret ediyor. Cicero’nun kızı Julia, Catilina’ya âşık olunca istikrarlar değişmeye başlıyor.
Coppola, Roma İmparatorluğu’nun yıkılması ile ABD’nin geleceği ortasında paralellikler kuruyor “Megalopolis”te. Karakterlerin isminden da anlaşılacağı üzere Catilina Komplosu olarak bilinen, MÖ 63’te Roma’da iktidarı ele geçirmeye yönelik teşebbüsünden de besleniyor. Roma’yı çökerten gösterişin ve yozlaşmanın ABD’ye de hâkim olduğunun altını çiziyor. Halkın yoksulluğunu çözmek yerine kapitalizmin borazanlığını yapan siyasetçileri, paraya konmak için birbirini yiyen zenginleri, çıkarları için insanların yoksulluğunu sömüren uyanıkları yerden yere vuruyor. Aydınlar da kapsam dışında değil. Catilina her ne kadar insanlığın tarafını değiştirecek bir keşif yapmış olsa da kibirli, halkın uygunluğu için çalışmayı hedeflese de halktan kopuk bir bilim insanı. Coppola bir yandan ‘böyle giderse çöküş yakın!’ uyarısı yaparken bir yandan da gelecek jenerasyonlardan umudunu kesmediğini belirtiyor. Yani karamsar değil. Sinemanın afişindeki ve jeneriğindeki ‘masal’ tarifi, bununla örtüşüyor.
Coppola tenkit oklarını her tarafa fırlatırken görkemli bir atmosfer kuruyor. New York’u hem bugünkü karanlığı hem de geleceğin parlak ışığıyla resmediyor. Şayet elinde daha büyük bir bütçe olsaymış kimbilir nasıl ihtişamlı bir sinema çekermiş. Mevcut hâliyle de katiyen perdede izlenmesi gereken bir imal. İzledikten sonra yapımcıların neden bu sinemaya yatırım yapmaktan kaçındıkları anlaşılıyor. Hem tematik hem de teknik açıdan meşakkatli bir proje.
Yüzü geçmişe dönük
Coppola’nın sinemasında “Bir Ulusun Doğuşu”, “Ben Hur” üzere sinemanın ikonik epik sinemalarını referans aldığı kesin. Fakat onların tesirine ulaşması kolay değil. Çünkü 40 yıl içinde üzerinden geçse de fazla eski yüzlü kalan kısımları var sinemanın. Tüm bayanların Catilina’nın etrafında dönmesi gibi… Tahminen bunu 40 yıl evvel, o zamanki vizyonuyla çekmiş olsaydı bugün bir başyapıtı konuşuyor olurduk ki sinemanın tanıtımı için hazırlanıp düzmece eleştirmen alıntılarıyla süslenen fakat sonra kaldırılan fragmanda belirtildiği üzere vaktin ötesinde bir üretim olabilirdi. Ancak karışık senaryosu ve Adam Driver’dan Laurence Fishburne’e, Jon Voight’tan Dustin Hoffman’a güçlü takımına karşın teatralliğe kayan şekliyle gelecekten çok yüzü geçmişe dönük duruyor. Bu ortada Adam Driver’a özel bir parantez açmak gerekiyor. Kendisinin çalışmadığı usta direktör kalmadı neredeyse. “Megalopolis”te de neden bu kadar revaçta olduğunu gösteriyor yine.
Coppola, “Megalopolis”te inandırıcılıktan uzaklaştığı, karmaşıklaştığı yerlerde bile uzun müddetini hissettirmeden izleyicinin merakını canlı tutmayı başarıyor. Sonuçta, karşımızda 85’ine merdiven dayamış bir sinema efsanesi var. “Megalopolis” filmografisini üstlere taşımayacak tahminen ancak onun gözü geride kalmadan, 40 yıl sonra çekebildiği bir sinema olarak daima farklı bir yerde duracak.